Resumen
Los grandes avances experimentados en el desarrollo de tecnologías (bio)electroanalíticas vanguardistas, confiables y multipropósito y su incursión exitosa en escenarios poco explorados han demostrado su potencial único para actuar de facilitadoras de una salud de vanguardia y de sistemas sanitarios más eficientes y sostenibles. Es en este contexto esperanzador en el que se enfoca este artículo preparado por invitación por el reconocimiento con uno de los “premios a la Excelencia investigadora” otorgados por la RSEQ en su edición 2024 a las investigaciones que he tenido la suerte de orquestar en compañía de los mejores colaboradores, y en el que, además de destacarse algunas de las más representativas, se ofrece una visión personal y generosa de los propósitos inminentes.
Citas
What will it take to make precision health a global reality. Nat. Med. 2024, 30, 1793-1794, https://doi.org/10.1038/s41591-024-03163-8.
M.C. Roberts, K.E. Holt, G. Del Fiol, A.A. Baccarelli, C.G. Allen. Nat. Med. 2024, 30, 1865-1873, https://doi.org/10.1038/s41591-024-03098-0.
S. Campuzano, R. Barderas, P. Yáñez-Sedeño, J.M. Pingarrón. Curr. Op. Electrochem. 2021, 28, 100703, https://doi.org/10.1016/j.coelec.2021.100703.
S. Campuzano, J.M. Pingarrón, M. Pedrero. Actualidad Analítica 2023, 84, 22-27.
S. Campuzano, J.M. Pingarrón. ACS Sens. 2023, 8, 3276-3293. https://doi.org/10.1021/acssensors.3c01172.
S. Campuzano, R. Barderas, M.T. Moreno-Casbas, Á. Almeida, J.M. Pingarrón. Anal. Bioanal. Chem. 2024, 416, 2151-2172, https://doi.org/10.1007/s00216-023-04805-5.
S. Campuzano, M. Pedrero, R. Barderas, J.M. Pingarrón. Anal. Bioanal. Chem. 2024. 416, 7225-7247, https://doi.org/10.1007/s00216-024-05294-w.
A. Valverde, A. Montero-Calle, B. Arévalo, P. San Segundo-Acosta, V. Serafín, M. Alonso-Navarro, G. Solís-Fernández, J.M. Pingarrón, S. Campuzano, R. Barderas. Anal. Sens. 2021, 1, 161-165, https://doi.org/10.1002/anse.202100024.
A. Montero-Calle, M. Garranzo-Asensio, R.M. Torrente-Rodríguez, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, C. Poves, J. Dziakova, R. Sanz, C. Diaz del Arco, J.M. Pingarrón, M.J. Fernández-Aceñero, S. Campuzano, R. Barderas. Cancers 2023, 15, 2102, https://doi.org/10.3390/cancers15072102.
R.M. Torrente-Rodríguez, A. Montero-Calle, C. San Bartolomé, O. Cano, M. Vazquez, M. Iglesias-Caballero, A. Corral-Lugo, M.J. McConnell, M. Pascal, V. Mas, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano. Angew. Chem. Int. Ed. 2022, 61, e202203662, https://doi.org/10.1002/anie.202203662.
B. Arévalo, M. Blázquez-García, A. Valverde, V. Serafín, A. Montero-Calle, G. Solís-Fernández, R. Barderas, S. Campuzano, P. Yáñez-Sedeño, J.M. Pingarrón. Microchim. Acta 2022, 189, 143, https://doi.org/10.1007/s00604-022-05250-4.
B. Arévalo, M. Blázquez-García, A. Valverde, V. Serafín, P. Yáñez-Sedeño, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. Sens. Diagn. 2023, 2, 256-261, https://doi.org/10.1039/d2sd00193d.
M. Garranzo-Asensio, A. Guzmán-Aránguez, E. Povedano, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, C. Poves, M.J. Fernandez-Aceñero, A. Montero-Calle, G. Solís-Fernández, S. Fernandez-Diez, J. Camps, M. Arenas, N. Cabré, J. Joven, N. Rodriguez, G. Dominguez, P. Yáñez-Sedeño, J.M. Pingarrón, S. Campuzano, R. Barderas. Theranostics 2020, 10, 3022-3034, https://doi.org/10.7150/thno.42507.
A. Montero-Calle, I. Aranguren-Abeigon, M. Garranzo-Asensio, A. Guzman-Aranguez, C. Povés, M.J. Fernández-Aceñero, J. Martínez-Useros, R. Sanz, J. Dziaková, J. Rodríguez-Cobos, G. Solís-Fernández, E. Povedano, M. Gamella, R.M. Torrente-Rodríguez, M. Alonso-Navarro, V. de los Ríos, J.I. Casal, G. Domínguez, J.M. Pingarrón, A. Peláez-García, S. Campuzano, R. Barderas. Engineering 2021, 7, 1393-1412, https://doi.org/10.1016/j.eng.2021.04.026.
S. Campuzano, M. Pedrero, R. Barderas, J.M. Pingarrón. Adv. Mat. Technol. 2022, 7, 2200310, https://doi.org/10.1002/admt.202200310.
C.A. Razzino, V. Serafín, M. Gamella, M. Pedrero, A. Montero-Calle, R. Barderas, M. Calero, A.O. Lobo, P. Yáñez-Sedeño, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. Biosens. Bioelectron. 2020, 163, 112238, https://doi.org/10.1016/j.bios.2020.112238.
D. Soto, V. Serafín, M. Pedrero, J.M. Pingarrón, S. Campuzano, J. Orozco. Microchim. Acta 2024, 191, 683, https://doi.org/10.1007/s00604-024-06745-y.
V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, E. Povedano, E. Vargas, R.M. Torrente-Rodríguez, M. Pedrero, A.J. Reviejo, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. ACS Sens. 2018, 3, 211221, https://doi.org/10.1021/acssensors.7b00869.
L. Moranova, M. Stanik, R. Hrstka, S. Campuzano, M. Bartosik. Talanta 2022, 238, 123064, https://doi.org/10.1016/j.talanta.2021.123064.
R. Sebuyoya, A. Valverde, L. Moranova, J. Strmiskova, R. Hrstka, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano, M. Bartosik. Sens. Actuators B Chem. 2023, 394, 134375, https://doi.org/10.1016/j.snb.2023.134375.
G.F. Giordano, L.F. Ferreira, Í.R.S. Bezerra, J.A. Barbosa, J.N.Y. Costa, G.J. C. Pimentel, R.S. Lima. Anal. Bioanal. Chem. 2023, 415, 3683-3692, https://doi.org/10.1007/s00216-023-04514-z.
S. Zou, J. Li, S. Lu, D. Li, Y. Liu, W. Zhang, X. Cui, J.J. Gooding, K. Tian, G. Liu. Device 2024, 2(5), 100319, https://doi.org/10.1016/j.device.2024.100319.
C. Muñoz-San Martín, M. Pedrero, M. Gamella, A. Montero-Calle, R. Barderas, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. Anal. Bioanal. Chem. 2020, 412, 6177-6188, https://doi.org/10.1007/s00216-020-02418-w.
M. Zouari, D. Aissaoui-Zid, S. Campuzano, R. Barderas, N. Srairi-Abid, J.M. Pingarrón, N. Raouafi. Anal. Chim. Acta 2022, 1231, 340397, https://doi.org/10.1016/j.aca.2022.340397.
M. Blázquez-García, J. Quinchia, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, R.M. Torrente-Rodríguez, V. Serafín, M. Garranzo-Asensio, A. García-Romero, J. Orozco, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano. ChemElectroChem 2024, 11, e202300641, https://doi.org/10.1002/celc.202300641.
C. Muñoz-San Martín, A. Montero-Calle, M. Garranzo-Asensio, M. Gamella, V. Pérez-Ginés, M. Pedrero, J.M. Pingarrón, R. Barderas, N. de los Santos-Alvárez, M.J. Lobo-Castañón, S. Campuzano. Anal. Bioanal. Chem. 2023, 415, 2045-2057, https://doi.org/10.1007/s00216-022-04397-6.
S. Tejerina-Miranda, M. Blázquez-García, V. Serafín, A. Montero-Calle, M. Garranzo-Asensio, A.J. Reviejo, M. Pedrero, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano. Int. J. Biol. Macromol. 2023, 248, 125996, https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2023.125996.
B. Arévalo, V. Serafín, M. Garranzo-Asensio, A. Montero-Calle, R. Barderas, P. Yánez-Sedeño, S, Campuzano, J.M. Pingarrón. Anal. Chim. Acta 2023, 1257, 341153, https://doi.org/10.1016/j.aca.2023.341153.
V. Pérez-Ginés, R.M. Torrente-Rodríguez, A. Montero-Calle, G. Solís-Fernández, P. Atance-Gómez, M. Pedrero, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano. Biosens. Bioelectron.: X 2022, 11, 100192, https://doi.org/10.1016/j.biosx.2022.100192.
R.M. Torrente-Rodríguez, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, S. Iftimie, A. Montero-Calle, J.M. Pingarrón, A. Castro, J. Camps, R. Barderas, S. Campuzano, J. Joven. Microchim. Acta 2024, 191, 369, https://doi.org/10.1007/s00604-024-06440-y.
C. Muñoz-San Martín, M. Gamella, M. Pedrero, A. Montero-Calle, V. Pérez-Ginés, J. Camps, M. Arenas, R. Barderas, J.M. Pingarrón, S. Campuzano. Anal. Bioanal. Chem. 2021, 414(1), 399-412, https://doi.org/10.1007/s00216-021-03240-8.
S. Tejerina-Miranda, M. Pedrero, M. Blázquez-García, V. Serafín, A. Montero-Calle, M. Garranzo-Asensio, A.J. Reviejo, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano. Bioelectrochemistry 2024, 155, 108571, https://doi.org/10.1016/j.bioelechem.2023.108571.
S. Tejerina-Miranda, M. Gamella, M. Pedrero, A. Montero-Calle, R. Rejas, J.M. Pingarrón, R. Barderas, S. Campuzano. Electrochim. Acta 2024, 503, 144822, https://doi.org/10.1016/j.electacta.2024.144822.
S. Fortunati, M. Giannetto, C. Giliberti, M. Mattarozzi, A. Bertucci, M. Careri. Anal. Sens. 2024, 4(3), e202300062, https://doi.org/10.1002/anse.202300062.
C. Muñoz-San Martín, V. Pérez-Ginés, R.M. Torrente-Rodríguez, M. Gamella, G. Solís-Fernández, A. Montero-Calle, M. Pedrero, V. Serafín, N. Martínez-Bosch, P. Navarro, P.G. De Frutos, M. Batlle, R. Barderas, J.M. Pingarrón, S. Campuzano. Electrochem. Sci. Adv. 2021, 2(4), e2100096, https://doi.org/10.1002/elsa.202100096.
E. Povedano, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, A. Valverde, F. Navarro-Villoslada, P. Yánez-Sedeño, M. Pedrero, A. Montero-Calle, R. Barderas, A. Peláez-García, M. Mendiola, D. Hardisson, J. Feliú, J. Camps, E. Rodríguez-Tomàs, J. Joven, M. Arenas, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. ACS Sens. 2019, 4, 227-234, https://doi.org/10.1021/acssensors.8b01339.
E. Povedano, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, M. Gamella, M. Pedrero, R. Barderas, A. Peláez-García, M. Mendiola, D. Hardisson, J. Feliú, P. Yánez-Sedeño, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. Anal. Chem. 2020, 92, 5604-5612, https://dx.doi.org/10.1021/acs.analchem.0c00628.
M. Zouari, S. Campuzano, J.M. Pingarrón, N. Raouafi. Microchim. Acta 2020, 187, 444, https://doi.org/10.1007/s00604-020-04400-w.
E. Povedano, M. Gamella, R.M. Torrente-Rodríguez, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, A. Montero-Calle, G. Solís-Fernández, F. Navarro-Villoslada, M. Pedrero, A. Peláez-García, M. Mendiola, D. Hardisson, J. Feliú, R. Barderas, J.M. Pingarrón, S. Campuzano. Anal. Chim. Acta 2021, 1182, 338946, https://doi.org/10.1016/j.aca.2021.338946.
E. Povedano, M. Gamella, R.M. Torrente-Rodríguez, A. Montero-Calle, M. Pedrero, G. Solís-Fernández, F. Navarro-Villoslada, R. Barderas, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. Biosens. Bioelectron. 2021, 171, 112708, https://doi.org/10.1016/j.bios.2020.112708.
E. Povedano, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, R. Sebuyoya, R.M. Torrente-Rodríguez, M. Garranzo-Asensio, A. Montero-Calle, R. Hrstka, J.M. Pingarrón, R. Barderas, M. Bartosik, S. Campuzano. Anal. Chem. 2024, 96, 4580-4588, https://doi.org/10.1021/acs.analchem.3c05474.
M. Zouari, R. Barderas, J.M. Pingarrón, N. Raouafi, S. Campuzano. Sens. Actuators B Chem. 2024, 401, 135017, https://doi.org/10.1016/j.snb.2023.135017.
J. Neu. Nat. Med. 2024, 30, 1826–1827, https://doi.org/10.1038/s41591-024-03000-y.
A. Civera, M. Gamella, R.M. Torrente-Rodríguez, M. Pedrero, P. Galán-Malo, L. Mata, L. Sánchez, J.M. Pingarrón, S. Campuzano, M.D. Pérez. Microchem. J. 2023, 195, 109403, https://doi.org/10.1016/j.microc.2023.109403.
S. Tvorynska, A. Civera, M. Gamella, R.M. Torrente-Rodríguez, M. Pedrero, P. Galán-Malo, L. Mata, L. Sánchez, J. Barek, J.M. Pingarrón, M.D. Pérez, S. Campuzano. Sens. Bio-sens. Res. 2024, 44, 100644, https://doi.org/10.1016/j.sbsr.2024.100644.
M. Gamella, A. Laza, J. Parrón-Ballesteros, C. Bueno, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, M. Pedrero, J.M. Pingarrón, M. Villalba, S. Campuzano. Bioelectrochemistry 2023, 150, 108357, https://doi.org/10.1016/j.bioelechem.2022.108357.
M. Gamella, M.I. Ballesteros, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, A. Sánchiz, C. Cuadrado, J.M. Pingarrón, R. Linacero, S. Campuzano. Talanta 2024, 277, 126350, https://doi.org/10.1016/j.talanta.2024.126350.
V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, M.L. Gutiérrez, R.M. Torrente-Rodríguez, E. Povedano, E. Vargas, Á. Julio Reviejo, R. Linacero, F.J. Gallego, S. Campuzano, J.M. Pingarrón. Anal. Chem. 2017, 89, 9474-9482, https://doi.org/10.1021/acs.analchem.7b02412.
V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, M. Gamella, M. Blázquez-García, V. Serafín, J.M. Pingarrón, S. Benedé, S. Campuzano. Talanta 2024, 273, 125851, https://doi.org/10.1016/j.talanta.2024.125851.
M. Zouari, V. Ruiz-Valdepeñas Montiel, M. Gamella, N.S. Boubaker, J.M. Pingarrón, S. Campuzano, N. Raouafi. Electroanalysis 2025, 37, e202400175, https://doi.org/10.1002/elan.202400175.
A. Valverde, J.M. Gordón Pidal, S. Benedé, E. Molina, M. Moreno-Guzmán, M.Á. López, J.M. Pingarrón, A. Escarpa, S. Campuzano. Sens. Diagn. 2022, 1, 149159, https://doi.org/10.1039/d1sd00040c.
A. Montero-Calle, M. Garranzo-Asensio, M.T. Moreno-Casbas, S. Campuzano, R. Barderas. Front. Immunol. 2024, 15, 1455602, https://doi.org/10.3389/fimmu.2024.1455602.